Механизмы формирования и персистенции продукции IgE и потенциальные инновационные средства терапии аллергопатологий (обзор)

Обложка

Цитировать

Полный текст

Открытый доступ Открытый доступ
Доступ закрыт Доступ предоставлен
Доступ закрыт Только для подписчиков

Аннотация

Обзор посвящен анализу основных механизмов формирования IgE-продуцирующих клеток в организме и краткому обзору основных средств-кандидатов для использования в инновационных методах терапии IgE-зависимых патологий. Представлены данные, согласно которым роль IgE+ плазматических клеток и различных субпопуляций В-лимфоцитов памяти в формировании и персистенции состояния сенситизации на безвредный аллерген различается в зависимости от используемой модельной системы или исследуемого клинического случая. Следовательно средства, мишенями которых являются сигнальные пути, участвующие в регуляции как плазматических клеток, так и В-лимфоцитов памяти особенно перспективны в терапии аллергических заболеваний. Авторы делают выводы, что в качестве таких мишеней наиболее перспективны компоненты клеточного ответа на окислительный стресс и связанные с ним генотоксический стресс и стресс ЭПР, поскольку все они прямо или косвенно влияют на процессы, регулирующие обе эти субпопуляции и вовлечены в процесс формирования и поддержания локального аллергического воспаления. В обзоре приведены данные, указывающие на особую перспективность использования в этой связи наночастиц благородных металлов и комплексов редкоземельных металлов лантаноидов, ввиду их способности индуцировать в малых дозах долговременные эффекты в связи с изменением свойств клеток врожденного иммунитета и длительным накоплением в организме.

Об авторах

Д. Б. Чудаков

Институт биоорганической химии им. акад. М.М. Шемякина и Ю.А. Овчинникова РАН

Автор, ответственный за переписку.
Email: boris-chudakov@yandex.ru
Роосия, 117997, Москва

М. В. Коновалова

Институт биоорганической химии им. акад. М.М. Шемякина и Ю.А. Овчинникова РАН

Email: boris-chudakov@yandex.ru
Роосия, 117997, Москва

М. А. Стрельцова

Институт биоорганической химии им. акад. М.М. Шемякина и Ю.А. Овчинникова РАН

Email: boris-chudakov@yandex.ru
Роосия, 117997, Москва

О. А. Шустова

Институт биоорганической химии им. акад. М.М. Шемякина и Ю.А. Овчинникова РАН

Email: boris-chudakov@yandex.ru
Роосия, 117997, Москва

А. А. Генералов

Институт биоорганической химии им. акад. М.М. Шемякина и Ю.А. Овчинникова РАН

Email: boris-chudakov@yandex.ru
Роосия, 117997, Москва

Г. В. Фаттахова

Институт биоорганической химии им. акад. М.М. Шемякина и Ю.А. Овчинникова РАН

Email: boris-chudakov@yandex.ru
Роосия, 117997, Москва

Список литературы

  1. Pouslen L.K., Hummelshoi L. // Ann. Med. 2007. V. 39. № 6. P. 44–456.
  2. Джaббapoвa M.Б. 2021. T. 1б. № 48. C. 160–171.
  3. Лусс Л.В., Сидорович О.И. // Астма и аллергия. 2015. № 1. С. 31–34.
  4. Мигачева Н.Б. // Евразийское научное обозрение. 2021. № 9–2 (79). С. 109–113.
  5. Петрова С.Ю., Хлгатян С.В., Бержец В.М., Петрова Н.С., Радикова О.В. // Российский аллергологический журнал. 2020. Т. 17. № 4. С. 38–45.
  6. Гущин И.С. // Российская ринология. 2004. № 1. С. 6–22.
  7. Haniuda K., Kitamura D. // Allergol. Int. V. 70. № 2. P. 163–168.
  8. Балаболкин И.И., Рылеева И.В., Юхтина Н.В., Ксензова Л.Д., Капустина Е.Ю. // Педиатрия. Журн. им. Г.Н. Сперанского. 2010. Т. 85. № 2. С. 81–85.
  9. Выхристенко Л.Р. // Российский аллергологический журн. 2010. № 5. С. 29–37.
  10. Gatto D., Brink R. // J. Allergy Clin. Immunol. V. 126 № 5. P. 898–907.
  11. Топтыгина А.П. // Иммунология. 2012. Т. 33. № 3. С. 162–168.
  12. Шейбак В.М., Павлюковец А.Ю. 2020. № 3. С. 39–45.
  13. Хаитов Р.М., Никонова А.А., Хаитов М.Р. // Бюллетень сибирской медицины. 2019. Т. 18. № 1. С. 228–236.
  14. Янченко В.В., Янченко Л.К., Осененко Е.И. // Иммунопатология, аллергология, инфектология. 2005. № 4. С. 45–58.
  15. Wu L.C., Zarrin A.A. // Nat. Rev. Immunol. 2014. V. 14. P. 247–259.
  16. Свирщевская Е.В., Симонова М.А., Матушевская Е.В., Фаттахова Г.В., Хлгатян С.В., Рязанцев Д.Ю. и др. // Вестник РГМУ. 2019. Т. 74. № 1. С. 63–70.
  17. Svirshchevskaya E., Fattakhova G., Khlgatyan S., Chudakov D., Kashirina E., Ryazantsev D. et al. // Clin. Immunol. 2016. V. 170. P. 31–38.
  18. Niedenberger, V., Niggemann B., Kraft D., Spitzauer S., Valenta R. // Eur. J. Immunol. 2002. V. 32. P. 576–584.
  19. Resch Y., Michel S., Kabesh M., Lupinek C., Valenta R., Vrtala S. // J. Allergy Clin. Immunol. 2015. V. 136. P. 1083–1091.
  20. Talay O., Yan D., Brightbill H.D., Straney E.M., Zhou M., Ladi E. et al. // Nat. Immunol. 2012. V. 13. P. 396–404.
  21. Yang Z., Sullivan B.M., Allen C.D. // Immunity. 2012. V. 36. P. 857–872.
  22. Kitayama D, Sakamoto A., Arima M., Hatano M., Miyazaki M., Tokuhisa T. // Mol. Immunol. 2008. V. 45. № 5. P. 1337–1345.
  23. Marshall J.L., Zhang Y., Pallan L., Hsu M.-C., Khan M., Cunningham A.F. et al. // Eur. J. Immunol. 2011. V. 41. № 12. P. 3506–3512.
  24. Roco J.A., Mesin L., Binder C.S., Nefzger C., Gonzalez-Figueroa P., Canete P.F. et al. // Immunity. 2019. V. 51 № 2. P. 337–350.
  25. MacLennan I.C.M., Toellner K.-M., Cunningham A.F., Serre K., Sze D.M.-Y., Zuniga E., Cook M.C., Vinuesa C.G. // Immunol. Rev. 2003. V. 194. P. 8–18.
  26. He J.-S., Subramaniam S., Narang V., Srinivasan K., Saunders S.P., Carbajo D. et al. // Nat. Commun. 2017. V. 8. P. 641.
  27. Tomayko M.M., Steinel N.C., Anderson S.M., Shlomchik M.J. // J. Immunol. 2010. V. 185. P. 7146–7150.
  28. Feldman S., Kasjanski R., Popovski J., Hernandez D., Chen J.N., Norton J.E. et al. // Clin. Exp. Allergy. 2017. V. 47 № 4. P. 457–466.
  29. Corrado A., Ramonell R.P., Woodruff M.C., Tipton C., Wise S., Levy J. et al. // Mucosal Immunol. 2021. V. 14. P. 1144–1159.
  30. Ramadani F., Bowen H., Gould H.J., Fear D.J. // Front. Immunol. 2019. V. 10. P. 402.
  31. Varcelli D. // Am. J. Respir. Clin. Care Med. 2000. V. 162. P. 586–590.
  32. Шиловский И.П., Ерохина Д.В., Бабахин А.А., Хаитов М.Р. // Молекулярная биология. 2017. Т. 51. № 4. С. 3–17.
  33. Kashiwada M., Levy D.M., McKeag L., Schroder A.J., Canfield S.M., Trayer G., Rothman P.B. // PNAS. 2010. V. 107. № 2. P. 821–826.
  34. Miranda D.O., Silva D.A., Fernandes J.F., Queiros M.G.J., Chiba H.F., Ynoue H.L. et al. // Clin. Dev. Immunol. 2011. V. 2011. P. 302739.
  35. Piacentini G.L., Gierresi S., Kantar A., Lubrano L., Olivieri F., Boner A.L., Peroni D.G. // Int. J. Immunopathol. Pharmacol. 2011. V. 24 № 9. P. 1049–1056.
  36. Laffleur B., Duchez S., Tarte K., Denis-Lagavhe N., Peron S., Carrion C. et al. // Cell Rep. 2015. V. 10 № 6. P. 900–909.
  37. Achatz-Straussberger G., Zaborsky N., Koningsberger S., Luger E.O., Lamers M., Crameri R., Achatz G. // Eur. J. Immunol. 2008. V. 38 № 11. P. 3167–3177.
  38. Newman R., Tolar P. // Immunity. 2021. V. 54(12). P. 2756–2771.
  39. Jimenez-Saiz R., Chu D.K., Mandur T.S., Walker T.D., Gordon M.E., Chaudhary R. et al. // J. Allergy Clin. Immunol. 2017. V. 140 № 6. P. 1604–1615.
  40. Asrat S., Kaur N., Liu X., Ben L.-H., Kajimura D., Murphy A.J. et al. // Sci Immunol. 2020. V. 5. № 43. 8402.
  41. Зенков Н.К., Кожин П.М., Чечушков А.В., Кандалинцева Н.В., Мартинович Г.Г., Меньшикова Е.Б. // Успехи геронтологии. 2020. Т. 33. № 1. С. 10–22.
  42. Дурнев А.Д. // Гигиена и санитария. 2014. Т. 93. № 2. С. 76–83.
  43. Кытикова О.Ю., Гвозденко Т.А., Виткина Т.И., Новгородцев А.Д. // Бюллетень физиологии и патологии дыхания. 2015. № 56. С. 46–49.
  44. Зверев Я.Ф., Брюханов В.М. // Нефрология. 2012. Т. 16. № 3-1. С. 54–71.
  45. Меситов М.В., Меситов М.В., Игнашкова Т.И., Мещерский М.Е, Акопов А.С., Соколовская А.А., Московцев А.А., Кубатие А.А. // Патологическая физиология и экспериментальная терапия. 2012. Т. 56. № 3. С. 87–93.
  46. Калинина Е.В., Гаврилюк Л.А., Покровский Е.С. // Биохимия. 2022. Т. 84. № 4. С. 459–473.
  47. Qu J., Li Y., Zhong W., Gao P., Hu C. // J. Thorac. Dis. 2017. V. 9 № 1. P. E32–E43.
  48. Шиловский Г.А. // Биохимия. 2022. Т. 87. № 1. С. 86–103.
  49. Robledinos-Anton N., Fernandez-Gines R., Monda G., Cuadrado A. // Oxid. Med. Cell Longev. 2019. V. 2019. P. 9372182.
  50. Суворова И.И., Кожухарова И.В., Никольский Н.Н., Поспелов В.А. // Цитология. 2013. Т. 55. № 12. С. 841–851.
  51. Hetz C. // Nat. Rev. Mol. Cell. Bio. 2012. V. 13. P. 89–102.
  52. Меситов М.В., Московсцев А.А., Кубатиев А.А. // Патологическая физиология и экспериментальная терапия. 2013. Т. 57. № 4. С. 97–108.
  53. Gilljam K.M., Holm K.L., Zahoor M., Centonze F.G., Farhan H., Blomhoff H.K. // J. Immunol. 2020. V. 204. P. 2133–2142.
  54. Kemp K.L., Lin Z., Zhao F., Gao B., Song J., Zhang K., Fang D. // J. Biol. Chem. 2013. V. 288 № 46. P. 33272–33282.
  55. Sherman M.H., Kuraishi A.I., Deshpande C., Hong J.S., Cacalano L.A., Gatti R.A. et al. // Mol. Cell. 2010. V. 39 № 6. P. 873–885.
  56. Phan R.T., Saito M., Kitagawa Y., Means A.R., Dalla-Favera R. // Nat. Immunol. 2007. V. 8 № 10. P. 1132–1139.
  57. Gass J.N., Gunn K.E., Sriburi R., Brewer J.W. // Trends Immunol. 2004. V. 25 № 1. P. 17–24.
  58. Lu J.-X., Zhen Z., Chen A.-N., Guo C.-L., Shi K.-T., Wang H. et al. // Laryngoscope Investig. Otalaringol. 2021. V. 6 № 6. P. 1256–1266.
  59. Uchida M., Anderson E. L., Squillace P. C., Patience N., Maniak P. J., Iijima K., et al. // Allergy. 2017. V. 72. N. 16. P. 1521–1531.
  60. Chan T.K., Tan W.S.D., Peh H.Y., Wong W.S.F. // J. Immunol. 2017. V. 199. № 1. P. 39–47.
  61. Idzko M., Hammad H., van Nimwewegan M., Kool M., Willart M.A., Muskens F. et al. // Nat. Med. 2007. V. 13, № 8. P. 913–919.
  62. Kool M., Willart M.A.M., van Nimvegaen M., Bergen I., Pouliot P., Virchow J.C., Rogers N. et al. // Immunity. 2014. V. 34. P. 527–540.
  63. Lambrecht B.N., Hammad H. // J. Allergy Clin. Immunol. 2014. V. 134. № 3. P. 499–507.
  64. Cho Y.S., Moon H.-B. // Allergy Asthma Immunol. Res. 2010. V. 2 № 3. P. 183–187.
  65. Chan T.K., Loh X.Y., Peh H.Y., Tan W.F., Tan W.D., Li N. et al. // J. Allergy Clin. Immunol. 2016. V. 138. № 1. P. 84–96.
  66. Dastghaib S., Kumar P.S., Aftabi S., Damera G., Dalvand A., Sepanjnia A. et al. // Am. J. Respir. Cell. Mol. Biol. 2021. V. 64. № 1. P. 29–38.
  67. Pandya R.J., Solomon G., Kinner A., Balmes J.R. // J. Env. Health Persp. 2002. V. 110. S. 1. P. 103–112.
  68. Park E.-J., Roh J., Kang M.-S., Kim S.N., Kim Y., Choi S. // PLoS One. 2011. V. 6. № 10. P. e27649.
  69. Yanagisawa R., Takano H., Inoue K.-I., Ichinose T., Sadakane K., Yoshino S. et al. // Clin. Exp. Allergy. 2006. V. 36. P. 386–395.
  70. Yanagisawa R., Koike E., Win-Shwe T.-T., Ichinse T., Takano H. // J. Appl. Toxicol. 2016. V. 36. P. 1496–1504.
  71. Wang E., Liu X., Tu W., Do D.C., Yu H., Yang L. et al. // Allergy. 2019. V. 74. P. 1675–1690.
  72. Wang E., Tu W., Do D.C., Xiao X., Bhatti S.B., Yang L. et al. // Front. Immunol. 2021. V. 12. 643260. https://doi.org/10.3389/fimmu.2021.643260
  73. Wang X., Guan S., Sun L., Dai Z. // Environ. Toxicol. Pharmacol. 2022. V. 89. P. 103782.
  74. Chudakov D.B., Tsaregorodtseva D.S., Fattakhova G.V., Kotsareva O.D., Sergeev A.A., Svirschevskaya E.V. In: Allergy& Asthma, COVID-19 & COPD, Immunophysiology & Immunoreabilitology: Innovative Technologies. Bologna: Filodiritto International Proceedings, 2021. P. 221–228.
  75. Кытикова О.Ю., Гвозденко Т.А., Антонюк М.В. // Клиническая медицина. 2018. Т. 96. № 9. С. 784–790.
  76. Ячейкина Н.А., Алимова И.Л., Плутенко Е.В. // Вестник Смоленской государственной медицинской академии. 2021. Т. 20. № 2. С. 188–195.
  77. Wang, J., Huang J., Wang L., Chen C., Yang D., Jin M. et al. // J. Thorac. Des. 2017. V. 9. № 11. P. 4398–4412.
  78. Han C.Y. // Diabetes Metab. J. 2016. V. 40. № 4. P. 272–279.
  79. Brookens S.K., Boothby M.R. // Immunomethab. 2021. V. 3. № 2. P. e210011.
  80. Xie M.M., Amet T., Liu H., Yu Q., Dent A.L. // Mol. Immunol. 2017. V. 81. P. 67–75.
  81. Chudakov D.B., Kotsareva O.D., Konovalova M.V., Tsaregorodtseva D.S., Shevchenko M.A., Sergeev A.A., Fattakhova G.V. // Vaccines (Basel). 2022. V. 10. № 6. P. 969.
  82. Waters L.R., Ahsan F.M., Hoeve J., Hong J.S., Kim D.N.H., Minasyan A. et al. // Sci. Rep. 2019. V. 9. P. 8176.
  83. Brookens S.K., Cho S.H., Basso P.J., Boothby M.R. // J. Immunol. 2020. V. 205. № 11. P. 3011–3022.
  84. Chen K., Xu W., Wilson M., He B., Miller N.W., Bengten E. et al. // Nat. Immunol. 2009. V. 10. № 8. P. 889–898.
  85. Shan M., Carrillo J., Yeste A., Gutzeit Z., Segura-Garzon D., Walland A.C. et al. // Immunity. 2018. V. 49. № 4. P. 709–724.
  86. Hincji E.C., Gruszszyk A.V., Willows R., Navarathan N., Hall A.R., Bates G. et al. // J. Biol. Chem. 2018. V. 293. № 44. P. 17208–17217.
  87. Re Y., Chen J., Chen P., Hao Q., Cheong L.-K., Tang M. et al. // Free Radic. Biol. Med. 2021. V. 166. P. 128–139.
  88. Liu J.-Q., Zhang L., Yao J., Yao S., Yuan T. // Biochem. Biophys. Res. Commun. 2018. V. 497. № 2. P. 564–570.
  89. Li R., Luo X., Zhu Y., Zhao L., Li L., Pang Q., Ma M., Gai Y. // Environ. Pollut. 2017. V. 231. P. 1560–1568.
  90. Li T.-T., Zhu H.-B. // Biomed. Pharmacother. 2020. V. 132. P. 110872.
  91. Новикова Д.С., Гарабаджиу А.В., Мелина Д., Берлев Н.А., Трибулович В.Г. // Биохимия. 2015. Т. 80. № 2. С. 163–183.
  92. Zhao Y., Hu X., Liu Y., Dong S., Wen Z., He W. et al. // Mol. Cancer. 2017. V. 16. P. 79.
  93. Котова П.Д., Быстрова М.Ф. // Биологические мембраны. 2020. Т. 37. № 2. С. 156–160.
  94. Миронова Ж.А., Всеволодская Е.И., Трофимов В.И., Улитина А.С., Пчелина С.Ф., Дубина М.В., Горбунков С.Д., Акопов А.Л. // Пульмонология. 2017. Т. 27. № 1. С. 7–12.
  95. Провоторов В.М., Будневский А.В., Филатова Ю.И., Перфильева М.В. // Клиническая медицина. 2015. Т. 93. № 8. С. 19–22.
  96. Никитин А.В., Золотарева М.А. // Научно-медицинский вестник Центрального Черноземья. 2008. № 32. С. 25–28.
  97. Lee P.-H., Hong J., Jang A.-S. // Korean J. Intern. Med. 2020. V. 35. № 5. P. 1229–1237.
  98. Quoc Q.L., Bich T.C.T., Kim S.-H., Park H.-S., Shin Y.S. // J. Cell Mol. Med. 2021. V. 25 № 14. P. 6721–6732.
  99. Wang J., Lin J., Shu J., Li H., Ren Z. // J. Thorac Dis. 2018. V. 10. № 8. P. 4819–4830.
  100. Siddesha J.M., Nakada E.M., Mihavics B.R., Hoffman S.M., Rattu G.K., Chamberlain N. et al. // Am. J. Physiol. Lung Cell Mol. Physiol. 2016. V. 310. № 11. P. 1243–1259.
  101. Nakada E.M., Bhakta N.R., Korwin-Michvicks B.R., Kumar A., Chamberlain N., Bruno S.R. et al. // JCI Insight. 2019. V. 4. № 9. P. e98101.
  102. Gendrisch F., Volkel L., Fluck M., Apostolova P., Zeiser R., Jacob T. et al. // Allergy. 2022. V. 77. № 3. P. 966–978.
  103. Kim H.-K., Lee G.-H., Bhattarai K.R., Junjappa R.P., Lee H.-Y., Handigung M. et al. // Exp. Mol. Med. 2018. V. 50. P. e444.
  104. Ferrando R.M., Lay L., Polito L. // Drug Discov. Today. 2020. V. 38. P. 57–67.
  105. Sanchez-Guzman D., le Guen, P., Villerete B., Sola N., le Borgne R., Guyard A. et al. // Biomaterials. 2019. V. 217. P. 119308.
  106. Jan H., Gui R., Andleeb A., Ullah S., Shah M., Khanum M. et al. // J. Saudi Chem. Soc. 2021. V. 25. № 8. P. 101297.
  107. Ziental D., Czarczynska-Goslinska B., Mlynarczyk D.T., Glowacka-Sobotta A., Stanicz B., Golsinski T., Sobotta L. // Nanomaterials (Basel). 2020. V. 10. № 2. P. 387.
  108. Neto L.M.M., Kipnis A., Junqueira-Kipnis A.P. // Front. Immunol. 2017. V. 8. P. 239. doi.org/https://doi.org/10.3389/fimmu.2017.00239
  109. Ferro C., Florindo H.F., Santos H.A. // Adv. Healthc. Mater. 2021. V. 10. № 16. P. e2100598.
  110. Валуева С.В., Вылегжанина М.Э., Лаврентьев В.К., Боровикова Л.Н., Суханова Т.Е. // Журн. физической химии. 2013. Т. 87. № 3. С. 499.
  111. Skariyachan S., Gopal D., Deshpande D., Joshi A., Uttarkar A., Niranjan V. // Infect. Genet. Evol. 2021. V. 96. P. 105155.
  112. Giannopoulos G. // Nanomaterials (Basel). 2022. V. 12 № 15. P. 2711.
  113. Волчок А.С., Мицевич Д.С., Казбанов В.В. // Научные стремления. 2013. № 5. С. 84–86.
  114. Khanna P., Ong C., Bay B.H., Baeg G.H. // Nanomaterials (Basel). 2015. V. 5. № 3. P. 1163–1180.
  115. Enea M., Pereira E., de Almeida M.P., Araujio A.M., Bastos M.L., Carmo H. // Nanomaterials (Basel). 2020. V. 10. № 5. P. 995.
  116. Kim S., Ryu D.-Y. // J. Appl. Toxicol. 2013. V. 33. № 2. P. 78–89.
  117. Fahmy B., Cormier S.A. // Toxicol. In Vitro. 2009. V. 23. № 7. P. 1365–1371.
  118. Ahamed, M, Alhadlaa H.A., Alam J., Khan M.A.M., Ali D., Alarafi S. // Curr. Pharm. Des. 2013. V. 19 № 37. P. 6681–6690.
  119. Shukla R.K., Kumar A., Vallabani N.V.S., Pandey A.K., Dhawan A. // Nanomedicine (Lond). 2014. V. 9. № 9. P. 1423–1433.
  120. Dong J., Ma Q. // Arch. Toxicol. 2016. V. 90 № 9. P. 2231–2248.
  121. Inoue K.-I., Yanagisava R., Koike E., Nishikawa M., Takano H. // Free Radic. Biol. Med. 2010. V. 48. № 7. P. 924–934.
  122. Shareena P.D.T., McShan D., Dosmahaptra A.K., Tchounwon P.B.A // Nanomicro Lett. 2018. V. 10. № 3. P. 53.
  123. Dawood M.A.O., El Basuini M.F., Yilmar S., Abdel-Latif H.M.R., Kari Z.A., Razab M.K.A. et al. // Antioxidants (Basel). 2021. V. 10 № 9. P. 1364.
  124. Filippi A., Liu F., Wilson J., Lelieveld S., Korcshelt K., Wang T. et al. // RSC Adv. 2019. V. 9. № 20. P. 11077–11081.
  125. Пугачевский М.А., Мамонтов В.А., Кузьменко А.П., Неручев Ю.А. // Известия Юго-Западного государственного университета. Серия: Техника и технологии. 2021. Т. 11. № 1. С. 61–74.
  126. Roy P., Bag S., Chaktaborty D., Dasgupta S. // ACS Omega. 2018. V. 3. № 9. P. 12270–12283.
  127. Ширинкин С.В., Чурносов М.И., Васильченко Л.В. // Клиническая медицина. 2009. Т. 87. № 5. С. 56–58.
  128. Войнилович С.В., Васильченко Л.В. // Авиценна. 2017. № 8. С. 12–17.
  129. Ismail N.A.S., Lee J.X., Yusof F. // Antioxidants (Basel). 2022. V. 11. № 5. P. 986.
  130. Dellinger A., Zhou Z., Connor J., Madhankumar A.B., Pamujula S., Sayes C.M., Kepley C.M. // Nanomedicine (Lond). 2013. V. 8. № 7. P. 1191–1208.
  131. Rehman A., John P., Bhatti A. // Nanomaterials (Basel). 2021. V. 11. № 8. P. 2005.
  132. Serra M.F., Cotias A.C., Pimentel A.S., de Arantes A.C., Pires A.L.A., Lanzetti M. et al. // Antioxidants (Basel). 2022. V. 11 № 9. P. 1659.
  133. Liu X., Wang J., Fan Y., Xu Y., Xie M., Yuan Y. et al. // Environ. Sci. Technol. 2019. V. 53. № 16. P. 9789–9799.
  134. Luckey T.D. Hormesis with Ionizing Radiation. Boca Raton: CRC Press, 1980. 84 p.
  135. Jargin S.V. // Front Public Health. 2020. V. 8. P. 00278.
  136. Шапошников М.В., Турышева Е.В., Москалев А.А. // Радиационная биология. Радиоэкология. 2009. Т. 49. № 1. С. 46–54.
  137. Park H.S., Kim K.H., Jang S., Park J.W., Cha H.R., Lee J.E. et al. // Int. J. Nanomedicine. 2010. V. 5. P. 505–515.
  138. Li X., Wang B., Zhou S., Chen W., Liang S., Zheng L. et al. // J. Nanobiotecnol. 2020. V. 18. P. 45.
  139. Poon W., Zhang Y.-N., Ouyang B., Kingston B.R., Wu J.L., Wilhelm S., Chan W.C. // ACS Nano. 2019. V. 13 № 5. P. 5785–5798.
  140. Han S.G., Lee J.S., Alm K., Kim Y.S., Kim J.K., Lee J.H. et al. // Arch Toxicol. 2015. V. 89 № 7. P. 1083–1094.
  141. Kreyling W.G., Moller W., Holzwarth U., Him S., Wenk A., Schleh C., Schaffler M. et al. // ACS Nano. 2018. V. 12. № 8. P. 7771–7790.
  142. Калюжин О.В. // Российский аллергологический журн. 2015. № 4. С. 45–51.
  143. Калюжин О.В., Андронова Т.М., Караулов А.В. // Терапевтический архив. 2020. Т. 92. № 12. С. 195–200.
  144. Netea M.G., Joosten L.B., Latz E., Mills K.H.G., Natoli G., Stunnenberg H.G. et al. // Science. 2016. V. 352. № 6284. P. aaf1098.
  145. Ifrim D.C., Quintin J., Joosten L.A.B., Jacobs C., Jansen T., Jacobs L. et al. // Clin. Vaccine Immunol. 2014. V. 21. № 4. P. 534–545.
  146. Swartzwelter B.J., Barbero F., Verde A., Mangini M., Pirozzi M., de Luca A.C. et al. // Cells. 2020. V. 9. № 2. P. 284.
  147. Magadan S., Mikelez-Alonso I., Borrego F., Gonzalez-fernandez A. // Adv. Drug Deliv. Rev. 2021. V. 175. P. 113821.
  148. Дедкова М.И., Фирстов С.А., Куликов О.А., Минаева О.В. // Журн. научных статей. Здоровье и образование в XXI в. 2014. Т. 16. № 4. С. 4–6.
  149. Zhu Q., Zhang M., Shi M., Liu Y., Zhao Q., Wang W. et al. // Immunobiology. 2016. V. 221. № 4. P. 558–567.
  150. Hocevar S., Puddini V., Haeni L., Petri-Fink A., Wagner J., Alvarez M., Clift M.J.D., Bourquin C. // ACS Nano. 2022. V. 16. № 11. P. 18119–18132.
  151. Golinski M.-L., Demeules M., Derambure C., Riou G., Maho-Vaillant M., Boyer O. et al. // Front. Immunol. Sec. B. Cell Biol. 2020. V. 11. P. 32.
  152. Aime C., Nishiyabu R., Gondo R., Kaneko K., Kimizuka N. // Chem. Commun. 2008. V. 2008. № 48. P. 6534–6536.
  153. Luo Z., Liang X., He T., Qin X., Li X., Li Y. et al. // J. Am. Chem. Soc. 2022. V. 144. № 36. P. 16366–16377.
  154. Nunokawa H., Murakami Y., Ishii T., Narita T., Ishii H., Takizawa H., Yamashita N. // Sci. Rep. 2021. V. 11. P. 13157.
  155. She L., Barrera G.D., Yan L., Alanazi H.H., Brooks E.G., Dube P.H. et al. // JCI Insight. 2021. V. 6. № 3. P. e143509.
  156. Sabetel C., Rademecker C., Fievez L., Paulissen G., Chakarov S., Fernandes C. et al. // Immunity. 2017. V. 46. № 3. P. 457–473.
  157. Ballester M., Jeanbart L., de Titta A., Nembrini C., Barsland B.J., Hubbell J.A., Swartz M.A. // Sci. Rep. 2015. V. 5. P. 14274.
  158. Vollmer J., Krieg A.M. // Adv. Drug Deliv. Rev. 2009. V. 61. № 3. P. 195–204.
  159. Li R., Yu L., Qin Y., Zhiu Y., Liu W., Li Y., Chen Y., Xu Y. // Sci. Total Environ. 2021. V. 758. P. 143626.
  160. Almukhlafi H., Ali D., Almutari B., Yaseen K.N., Alyami N., Almeer R. et al. // Int. J. Nanomedicine. 2021. V. 16. P. 3487–3496.
  161. Kuroda E, Ozasa K., Temizoz B., Ohata K., Koo C.X., Kanuma T. et al. // Immunity. 2016. V. 45. № 6. P. 1299–1310.
  162. Meldrum K., Robertson S.B., Romer I., Markzylo T., Dean L.S.N., Rogers A. et al. // Part. Fibre Toxicol. 2018. V. 15. P. 24.

Дополнительные файлы

Доп. файлы
Действие
1. JATS XML

© Д.Б. Чудаков, М.В. Коновалова, М.А. Стрельцова, О.А. Шустова, А.А. Генералов, Г.В. Фаттахова, 2023